با انواع سرویس‌ها و مدل‌های رایانش ابری آشنا شوید (راهنمای جامع)

رایانش ابری منابع کامپیوتری مثل سرورها، فضای ذخیره‌سازی، پایگاه‌های داده، نرم‌افزارها و ابزارهای مختلف را از طریق اینترنت ارائه می‌دهد.

 با استفاده از این فناوری دیگر نیازی به خرید و نگهداری تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ندارید و تنها به اندازه مصرف خود هزینه می‌پردازید.

برای اینکه بهترین سرویس ابری را برای کسب‌وکار یا پروژه خود انتخاب کنید، باید انواع مدل‌ها و سرویس‌های ابری را بشناسید و مزایا و محدودیت‌های هرکدام را بدانید. 

در این مطلب ابتدا مدل‌های مختلف استقرار ابری و بعد انواع سرویس‌های ابری را معرفی می‌کنیم، با ما همراه باشید.

انواع مدل‌های رایانش ابری از نظر استقرار 

مدل‌های استقرار در رایانش ابری روش استفاده و مدیریت منابع ابری را مشخص می‌کنند. با توجه به نیازهای امنیتی، میزان کنترل و بودجه، می‌توانید مناسب‌ترین مدل را برای زیرساخت خود انتخاب کنید.

این انتخاب تعیین می‌کند زیرساخت شما کجا میزبانی می‌شود و چه کسی آن را مدیریت می‌کند و به‌طور مستقیم روی امنیت، کنترل و هزینه‌ها تاثیر می‌گذارد. در این بخش، چهار مدل اصلی استقرار ابری (عمومی، خصوصی، ترکیبی و چندابری) را معرفی می‌کنیم.

۱. ابر عمومی (Public Cloud)

ابر عمومی مدلی از رایانش ابری است که در آن یک ارائه‌دهنده شخص ثالث منابعی مثل سرور، فضای ذخیره‌سازی و خدمات شبکه را از طریق اینترنت در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در این مدل، مدیریت زیرساخت فیزیکی و مجازی بر عهده ارائه‌دهنده است و شما با پرداخت براساس میزان استفاده (Pay-as-you-go) از این منابع بهره‌مند می‌شوید. 

در واقع، ابر عمومی محیطی چندمستاجری است؛ یعنی کاربران مختلف از یک مجموعه منابع مشترک استفاده می‌کنند، ولی داده‌های هر کاربر به‌طور منطقی جدا و ایمن نگه‌داری می‌شوند.

مزایای ابر عمومی

• نیازی به خرید و نگهداری سرور و دیتاسنتر ندارد.
• ظرفیت منابع به‌سرعت و براساس نیازتان قابل تغییر است.
• راه‌اندازی خدمات و برنامه‌ها می‌تواند در عرض چند دقیقه انجام شود. 
• فقط برای منابعی که استفاده می‌کنید، هزینه می‌پردازید و منابع هدر نمی‌روند.
• منابع در چند مرکز داده میزبانی می‌شوند و امکان دسترسی از هر نقطه وجود دارد.
• چون مدیریت زیرساخت بر عهده ارائه‌دهنده است، می‌توانید روی فعالیت‌های اصلی خود تمرکز کنید.

معایب ابر عمومی

• تغییر ارائه‌دهنده می‌تواند سخت و پرهزینه باشد.
• اگر استفاده زیاد شود، هزینه‌ها می‌توانند به‌طور چشمگیری افزایش یابند.
• کنترل کمی روی زیرساخت دارید که ممکن است برای رعایت برخی استانداردها کافی نباشد.
• داده‌ها در محیطی مشترک نگهداری می‌شوند و برای اطلاعات حساس ممکن است ریسک داشته باشد.

۲. ابر خصوصی (Private Cloud)

در ابر خصوصی، منابع رایانش ابری فقط برای یک سازمان استفاده می‌شوند. این ابر می‌تواند داخل خود سازمان یا توسط یک ارائه‌دهنده معتبر به‌صورت اختصاصی میزبانی شود. 

در این حالت، سخت‌افزار و نرم‌افزار فقط در اختیار همان سازمان است و شبکه‌ای امن و جداگانه ایجاد می‌شود تا سازمان کنترل کامل روی منابع خود داشته باشد.

 اغلب شرکت‌های بزرگ یا سازمان‌هایی که داده‌های حساسی دارند، مثل بانک‌ها و نهادهای دولتی، از ابر خصوصی برای امنیت و کنترل بیشتر استفاده می‌کنند.

مزایای ابر خصوصی

• شما می‌توانید همه چیز را مطابق نیازهای خود مدیریت و تنظیم کنید.
• نیازهای خاص سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را به‌طور کامل برطرف می‌کند.
• منابع با دیگران به اشتراک گذاشته نمی‌شود و عملکرد همیشه ثابت است.
• با پیکربندی مناسب، می‌توانید الزامات قانونی مثل GDPR یا HIPAA را رعایت کنید.

معایب ابر خصوصی 

• تیم متخصص IT برای مدیریت و نگهداری لازم است.
• برای افزایش منابع، باید تجهیزات جدید خریداری و راه‌اندازی شود.
• سرمایه‌گذاری اولیه و هزینه نگهداری زیرساخت اختصاصی زیاد است.
• سازمان خود مسئول مدیریت و نگهداری سخت‌افزار و نرم‌افزار است.
• پیاده‌سازی‌های امنیتی پیچیده ممکن است استفاده از دستگاه‌های جانبی را سخت کند.

۳. ابر ترکیبی (Hybrid Cloud)

ابر ترکیبی، ترکیبی از ابر خصوصی و ابر عمومی است. با استفاده از ابزارها و فناوری‌های ویژه، می‌توانید بار کاری و داده‌ها را بین این دو نوع ابر جابه‌جا کنید.

 در واقع، بخشی از داده‌ها یا سیستم‌های حساس سازمان روی ابر خصوصی یا داخل سازمان نگهداری می‌شوند و بقیه بار کاری، مثل برنامه‌ها و خدمات عمومی، روی ابر عمومی اجرا می‌شوند. با استفاده از این روش می‌توانید از مزایای هر دو نوع ابر عمومی و خصوصی بهره‌مند شوید.

مزایای ابر ترکیبی

• با قرار دادن بارهای کاری در مناسب‌ترین محیط، هزینه‌ها کاهش می‌یابد.
• برخی برنامه‌ها می‌توانند بدون مشکل بین دو محیط حرکت کنند (مثل Cloud Bursting).
• امکان استفاده از ابر عمومی برای مدیریت پیک‌های ناگهانی بدون خرید سخت‌افزار اضافی وجود دارد.
• شما می‌توانید بارهای مختلف کاری را در بهترین محیط اجرا کنید؛ مثلاً داده‌های حساس را در محیط خصوصی نگه دارید و بقیه را عمومی کنید.

معایب ابر ترکیبی

• تیم فنی باید توانایی مدیریت هر دو محیط را داشته باشد.
• مدیریت همزمان ابر عمومی و خصوصی به دلیل تفاوت ابزارها و پلتفرم‌ها سخت است.
• علاوه بر هزینه نگهداری ابر خصوصی، هزینه تنظیم و هماهنگی با ابر عمومی هم اضافه می‌شود.

۴. چند ابری (MultiCloud)

چند ابری به استفاده هم‌زمان از چند سرویس ابری عمومی از شرکت‌های مختلف، مثل مایکروسافت آژور، AWS یا ابر آروان، برای رفع نیازهای کاری یا فنی گفته می‌شود.

 این یک مدل استقرار جدید نیست، بلکه یک استراتژی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند کمتر به یک ارائه‌دهنده وابسته باشند و از بهترین خدمات هر پلتفرم بهره ببرند.

تفاوت چند ابری با ابر ترکیبی در این است که ابر ترکیبی به محل منابع اشاره دارد (مثلاً عمومی یا خصوصی)، ولی چند ابری به انتخاب ارائه‌دهنده‌ها مربوط است.

 یک شرکت می‌تواند همزمان از ابر ترکیبی و چند ابری استفاده کند، مثل ترکیب دو سرویس ابری عمومی با یک مرکز داده خصوصی.

مثلاً یک شرکت ممکن است از سرورهای یک ارائه‌دهنده و از پایگاه داده ارائه‌دهنده دیگر استفاده کند. این کار باعث می‌شود اگر یکی از ارائه‌دهندگان مشکل پیدا کند، شرکت بتواند کارهایش را با ارائه‌دهنده دیگر ادامه دهد و کمتر دچار مشکل شود.

مزایای چندابری

• با مقایسه قیمت و کیفیت خدمات چند ارائه‌دهنده، هزینه‌ها کاهش می‌یابد.
• با استفاده از چند ارائه‌دهنده مختلف، دیگر مجبور نیستید تنها به یک شرکت وابسته باشید.
• می‌توانید بهترین سرویس را برای هر نیاز انتخاب و از زیرساخت‌های مناسب هر منطقه استفاده کنید.
• اگر یکی از ارائه‌دهندگان مشکل داشته باشد، می‌توانید از سرویس‌دهنده دیگر استفاده کنید تا خدمات قطع نشود.

معایب چندابری

• تیم فنی باید با ابزارها و دانش چند ارائه‌دهنده آشنا باشد.
• پیگیری و بهینه‌سازی هزینه‌ها در چند ابر به دقت و توجه ویژه نیاز دارد.
• کنترل همزمان چند محیط ابری و هماهنگی بین آن‌ها کار پیچیده‌ای است.
• جابه‌جایی داده بین ابرها ممکن است با تاخیر، ناسازگاری فرمت‌ها یا هزینه بالا همراه باشد.
• اعمال سیاست‌های امنیتی و قوانین انطباق در چند پلتفرم سخت است و نیاز به ابزارهای خاص دارد.

معرفی انواع سرویس‌های رایانش ابری

مدل‌های سرویس‌دهی (Service Models) در رایانش ابری نشان می‌دهند که چه بخش‌هایی از مدیریت و کنترل بر عهده مشتری و چه بخش‌هایی بر عهده ارائه‌دهنده ابر است.

 این مدل‌ها مثل یک «پشته» (Stack) تصور می‌شوند که هر لایه روی لایه زیرین خود ساخته شده است. در ادامه انواع سرویس‌های رایانش ابری را معرفی می‌کنیم.

۱. زیرساخت به عنوان یک سرویس (IaaS)

زیرساخت به عنوان سرویس IaaS مخفف Infrastructure as a Service پایه‌ای‌ترین بخش رایانش ابری است که به شما اجازه می‌دهد به منابع اصلی مثل سرورهای مجازی، فضای ذخیره‌سازی، شبکه و سیستم عامل دسترسی داشته باشید.

در این مدل، شما مدیریت سیستم‌عامل، برنامه‌ها و داده‌های خود را برعهده دارید، ولی ارائه‌دهنده ابر مسئول سخت‌افزار و سرورها است.

 این مثل اجاره یک آشپزخانه خالی است؛ فضای اولیه و تجهیزات مهیا است، ولی شما باید مواد و ابزارهای خود را بیاورید و خودتان آشپزی کنید.

مزایای استفاده از سرویس IaaS

• می‌توانید منابع را سریع افزایش یا کاهش دهید و هزینه‌ها را بهینه کنید.
• با پرداخت به ازای مصرف، نیازی به سرمایه‌گذاری زیاد در ابتدا نیست.
• IaaS به شما اجازه می‌دهد همه چیز را از زیرساخت تا برنامه‌ها مدیریت کنید.
• منابع سریع آماده می‌شوند و باعث سرعت بیشتر در توسعه و تست برنامه‌ها می‌شود.
• امکان استفاده از چند سایت برای بازیابی داده‌ها و ادامه فعالیت در مواقع اضطراری وجود دارد.

معایب استفاده از سرویس IaaS

• امنیت و بازیابی اطلاعات بر عهده شما است.
• کار با IaaS بدون دانش فنی کافی سخت است.
• باید سیستم‌عامل، نرم‌افزارها و پیکربندی‌ها را خودتان مدیریت کنید.

۲. پلتفرم به‌ عنوان یک سرویس (PaaS)

پلتفرم به‌ عنوان یک سرویس PaaS (Platform as a Service) محیطی آماده برای توسعه و اجرای برنامه‌ها فراهم می‌کند. در این مدل، همه سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای لازم برای ساخت برنامه‌های ابری وجود دارد و مدیریت زیرساخت مثل سرورها و سیستم‌عامل بر عهده ارائه‌دهنده سرویس است.

 این مدل مناسب توسعه‌دهندگانی است که می‌خواهند بدون نگرانی درباره زیرساخت، روی برنامه‌نویسی و توسعه تمرکز کنند.

شما می‌توانید آن را مثل «اجاره یک آشپزخانه مجهز» تصور کنید؛ همه ابزارها و تجهیزات آماده است و شما فقط مواد اولیه و دستور پخت خود را اضافه می‌کنید.

مزایای استفاده از سرویس PaaS

• منابع به‌طور خودکار با افزایش کاربران افزایش می‌یابد.
• هزینه‌های راه‌اندازی، تست و نگهداری برنامه کمتر می‌شود.
• ارائه‌دهنده سرورها و نرم‌افزارهای پشتیبان را نگهداری می‌کند.
• محیط مشترک کار تیمی و همکاری با ارائه‌دهندگان خارجی را راحت‌تر می‌کند.
• می‌توانید فقط روی توسعه برنامه کار کنید و نگران مدیریت زیرساخت نباشید.
• ابزارها و محیط‌های آماده باعث می‌شوند توسعه و عرضه برنامه سریع‌تر انجام شود.

معایب استفاده از سرویس PaaS

• کنترل کمی روی سیستم‌عامل و زیرساخت دارید.
• امکانات سفارشی‌سازی کمتر از حالت سنتی است.
• ممکن است پلتفرم با زبان‌ها یا چارچوب‌های مورد علاقه تیم سازگار نباشد.
• استفاده از ابزارهای خاص یک ارائه‌دهنده ممکن است مهاجرت به پلتفرم دیگر را سخت کند.

۳. نرم‌افزار به‌ عنوان یک سرویس (SaaS)

نرم‌افزار به عنوان سرویس SaaS (Software as a Service) ساده‌ترین مدل رایانش ابری برای کاربران است. در این مدل، نرم‌افزار توسط ارائه‌دهنده میزبانی و مدیریت می‌شود و شما فقط از طریق مرورگر یا اپلیکیشن به آن دسترسی دارید. 

بنابراین، نیازی به نگرانی درباره زیرساخت، سیستم‌عامل، نگهداری یا به‌روزرسانی‌ها ندارید و فقط از برنامه برای انجام کارهای خود استفاده می‌کنید.

 می‌توان این مدل را مثل سفارش غذا دانست؛ شما فقط غذای آماده را دریافت و استفاده می‌کنید، بدون آنکه به مواد اولیه یا آشپزخانه فکر کنید.

مزایای استفاده از سرویس SaaS

• راه‌اندازی و کار با SaaS راحت است و نیاز به دانش فنی ندارد.
• ارائه‌دهنده، تمام به‌روزرسانی‌ها و رفع مشکلات را انجام می‌دهد.
• نیاز به خرید و نگهداری سخت‌افزار و نرم‌افزار نیست و هزینه‌ها قابل کنترل است.
• چون مبتنی بر وب است، می‌توان از هر دستگاهی که اینترنت دارد به آن دسترسی داشت.

معایب استفاده از سرویس SaaS

• بدون اینترنت، برنامه قابل دسترسی نیست.
  امکان تغییرات و تنظیمات خاص در بسیاری از SaaS محدود است.
• ممکن است وصل کردن SaaS به نرم‌افزارهای دیگر سازمان سخت باشد.
• روی زیرساخت، امنیت و نگهداری کنترل ندارید و وابسته به ارائه‌دهنده است.

۴. کانتینر به‌ عنوان یک سرویس (CaaS)

کانتینر به عنوان سرویس CaaS (Containers as a Service) مدل خدماتی نسبتاً جدید است که روی مدیریت و هماهنگی کانتینرها، مثل داکر و کوبرنتیز تمرکز دارد.

 کانتینرها برنامه‌ها و تمام وابستگی‌های‌شان را در واحدهای سبک و قابل حمل بسته‌بندی می‌کنند و عملکردی ثابت در محیط‌های مختلف (توسعه، آزمایش و تولید) ارائه می‌دهند.

 CaaS اغلب به عنوان بخشی از IaaS یا نسخه تکامل‌یافته آن در نظر گرفته می‌شود؛ درحالی‌که IaaS ماشین‌های مجازی در اختیارتان می‌گذارد، CaaS محیطی برای اجرای کانتینرها فراهم می‌کند و مسئولیت مدیریت سیستم عامل را از دوش شما برمی‌دارد.

مزایای استفاده از سرویس CaaS

•  ابزارهای مدیریت و مانیتورینگ کانتینر توسط ارائه‌دهنده فراهم می‌شود.
• CaaS کار نصب، مدیریت و افزایش مقیاس کانتینرها را راحت‌تر می‌کند.
• کانتینرها به راحتی بین محیط‌های ابری و سازمان قابل جابه‌جایی هستند.

معایب استفاده از سرویس CaaS

• دانش و تجربه کار با Docker و Kubernetes لازم است.
• مدیریت تعداد زیاد کانتینر و شبکه‌بندی آن‌ها سخت و پیچیده است.
• نمی‌توانید روی جزئیات زیرساخت مثل کرنل سیستم تغییرات زیادی ایجاد کنید.
• بعضی پلتفرم‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند که انتقال به سرویس دیگر را سخت می‌کند.

۵. محاسبات بدون سرور (Serverless Computing)

محاسبات بدون سرور (Serverless) مدلی است که در آن کد برنامه تنها هنگام نیاز اجرا می‌شود و توسعه‌دهندگان نیازی به مدیریت سرورها یا زیرساخت‌ها ندارند. در این روش، کد به صورت توابع کوچک (Function) تعریف و با وقوع یک رویداد مشخص اجرا می‌شود. 

ارائه‌دهندگان سرویس به‌طور خودکار اجرای توابع، مقیاس‌گذاری و تخصیص منابع را مدیریت می‌کنند و هزینه فقط براساس زمان واقعی اجرای کد محاسبه می‌شود.

این مدل که اغلب با عنوان FaaS (Function as a Service) شناخته می‌شود، نسل بعدی PaaS است. در محاسبات بدون سرور، کاربر نه تنها نیازی به مدیریت سرورها ندارد، بلکه نگهداری سیستم‌عامل و محیط اجرای برنامه هم بر عهده او نیست.

البته، اصطلاح «بدون سرور» کمی گمراه‌کننده است، چون سرورها هنوز وجود دارند؛ با این تفاوت که همه عملیات توسط ارائه‌دهنده ابری مدیریت می‌شود و منابع به‌صورت خودکار و براساس نیاز اختصاص می‌یابند.

محاسبات بدون سرور معمولاً شامل دو دسته اصلی است:

• FaaS (Function as a Service): توسعه‌دهندگان توابع کوچکی می‌نویسند که تنها در پاسخ به یک رویداد مشخص، مثل بارگذاری فایل یا درخواست HTTP اجرا می‌شوند.
• BaaS (Backend as a Service): خدمات آماده بک‌اند مثل احراز هویت، مدیریت پایگاه داده و نوتیفیکیشن‌ها به عنوان سرویس ارائه می‌شوند

این مدل به شما امکان می‌دهد تمام تمرکز خود را روی نوشتن کد بگذارید و نگرانی‌ به زیرساخت نداشته باشید. در نهایت تنها برای زمانی که کد اجرا می‌شود هزینه پرداخت کنید، نه برای زمان بیکاری سرورها.

مقایسه IaaS ،PaaS ،SaaS و Serverless

چهار مدل اصلی سرویس‌های ابری، میزان کنترل و مسئولیت بین کاربر و ارائه‌دهنده را مشخص می‌کنند:

• IaaS (زیرساخت به‌عنوان سرویس): کاربر بیشترین کنترل را روی سیستم‌عامل، نرم‌افزارها و داده‌ها دارد، اما سخت‌افزار توسط ارائه‌دهنده مدیریت می‌شود.
• PaaS (پلتفرم به‌عنوان سرویس): ارائه‌دهنده زیرساخت و پلتفرم را مدیریت کرده و کاربر تنها اپلیکیشن خود را توسعه و اجرا می‌کند.
• SaaS (نرم‌افزار به‌عنوان سرویس): ارائه‌دهنده کل نرم‌افزار و زیرساخت را مدیریت کرده و کاربر فقط از نرم‌افزار استفاده می‌کند.
• Serverless (محاسبات بدون سرور): کاربر فقط کد یا توابع کوچک می‌نویسد و ارائه‌دهنده اجرا و مقیاس‌دهی آن‌ها را به‌صورت خودکار انجام می‌دهد.

به زبان ساده، هرچه از IaaS به سمت SaaS یا Serverless برویم، مسئولیت مدیریت زیرساخت کمتر و کنترل کاربر محدودتر می‌شود.

انتخاب سرویس ابری مناسب تصمیم مهمی است که باید براساس نیازهای سازمان و با دقت انجام شود. جدول زیر، مقایسه‌ای خلاصه از این سرویس‌ها ارائه می‌دهد تا بتوانید بهترین گزینه را انتخاب کنید.

معیار مقایسه	IaaS (زیرساخت به عنوان یک سرویس)	PaaS (پلتفرم به عنوان یک سرویس)	SaaS (نرم‌افزار به عنوان یک سرویس)	Serverless (محاسبات بدون سرور)
سطح کنترل	کنترل کامل روی OS و زیرساخت مجازی	کنترل محدود، تمرکز روی کد و برنامه	هیچ کنترلی روی زیرساخت و تنها کنترل داده‌ها	کنترل فقط روی کد، نه زیرساخت
مخاطب اصلی	معماران شبکه، تیم‌های IT	توسعه‌دهندگان، تیم‌های DevOps	کاربران نهایی کسب‌وکار	توسعه‌دهندگان وب، تیم‌های DevOps
سهولت استفاده	نیاز به دانش فنی برای مدیریت زیرساخت	ساده برای توسعه‌دهندگان، پیچیده برای کاربران عادی	بسیار ساده، بدون نیاز به دانش فنی	ساده برای استقرار، پیچیده برای عیب‌یابی
مدل هزینه	پرداخت براساس منابع مصرفی (سرور، ذخیره‌سازی)	اشتراکی یا پرداخت براساس مصرف	اشتراکی یا حق عضویت	پرداخت بر اساس رویداد یا زمان اجرا
مثال‌های رایج	AWS EC2 ،Google Compute Engine	Google App Engine ،AWS Lambda	Google Workspace ،Microsoft 365	Google Cloud Functions ،AWS Lambda
مناسب برای	کسب‌وکارهای نیازمند سفارشی‌سازی و مهاجرت سرورها	توسعه‌دهندگان، استارتاپ‌ها، برنامه‌های با مقیاس متغیر	سازمان‌ها و افراد برای نرم‌افزار آماده	برنامه‌های رویدادمحور و توابع کوچک و مقیاس‌پذیر

کسب‌وکار شما شایسته بهترین سرویس‌های ابری است

انتخاب مدل یا سرویس ابری مناسب، به نیازهای فنی و تجاری سازمان بستگی دارد. اگر به مقیاس‌پذیری سریع و پیش‌بینی آسان هزینه‌ها نیاز دارید، ابر عمومی گزینه مناسبی است. ولی اگر امنیت، رعایت قوانین خاص یا کنترل کامل برای شما مهم است، بهتر است از ابر خصوصی یا ترکیبی استفاده کنید.

انواع سرویس‌های ابری مثل IaaS ،PaaS ،SaaS ،CaaS و Serverless هم مسئولیت‌های متفاوتی بین کاربر و ارائه‌دهنده دارند. با شناخت دقیق نیازهای کسب‌وکار، می‌توانید بهترین ترکیب مدل و سرویس ابری را انتخاب کنید تا هم هزینه و کارایی بهینه شود و هم امنیت و عملکرد حفظ شود.

در این مطلب انواع مدل‌ها و سرویس‌های پردازش ابری را معرفی کردیم، اگر سوالی دارید می‌توانید در بخش دیدگاه‌ها نظرات‌تان را برای ما بفرستید.

پرسش و پاسخ سریع درباره سرویس‌های رایانش ابری

در این بخش به سوالات رایج درباره انتخاب و استفاده از انواع مدل‌ها و سرویس‌های رایانش ابری پاسخ می‌دهیم: