تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت؛ کدام زبان را برای شروع انتخاب کنیم؟

تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت یکی از مسائلی است که اگر با ویژگی‌های هر کدام بیشتر آشنا شوید، می‌توانید تصمیم بگیرید کدام‌یک برای یادگیری بهتر است. در این مقاله از بلاگ فناپ‌کمپس، کاربردهای این دو زبان برنامه‌نویسی را به‌طور کامل توضیح می‌دهیم. اگر دوست دارید مقایسه Java و JavaScript را درست و کامل یاد بگیرید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت؛ شباهت در نام، تفاوت بنیادی

وقتی اولین‌بار با زبان‌های برنامه‌نویسی جاوا و جاوا اسکریپت روبه‌رو می‌شوید، ممکن است فکر کنید که این دو زبان به هم مربوط یا نسخه‌های مختلفی از یکدیگر هستند. این اشتباه به‌دلیل شباهت نام‌شان پیش می‌آید. ولی در واقع، این دو زبان ساختار و کاربردهای کاملاً متفاوت دارند و فلسفه طراحی آن‌ها هم کاملاً فرق می‌کند. شباهت نامی این دو زبان به انتخابی هوشمندانه در دهه ۹۰ میلادی برمی‌گردد که باعث شد JavaScript از محبوبیت جاوا در آن زمان بهره‌مند شود.

تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت در سینتکس

اولین و مهم‌ترین تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت، نحوه نوشتن کد (سینتکس یا Syntax) آن‌ها است. جاوا زبان نوع ثابت (Strongly-Typed) است که باید کدها کامپایل شوند، درحالی‌که جاوا اسکریپت یک زبان با نوع متغیر و تفسیری است. 

این یعنی در جاوا باید نوع هر متغیر را مشخص کنید، ولی در جاوا اسکریپت این کار به‌صورت خودکار و داینامیک انجام می‌شود. به همین دلیل، جاوا اسکریپت از نظر ظاهری ساده‌تر به نظر می‌رسد، ولی در پروژه‌های بزرگ ممکن است پیچیدگی‌هایی داشته باشد.

تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت فقط به ساختار فنی محدود نمی‌شود. این تفاوت‌ها شامل نحوه اجرا، نوع استفاده، اهداف طراحی و حتی شیوه تفکر برنامه‌نویسان هم می‌شود. 

هرچند این دو زبان در دنیای برنامه‌نویسی اهمیت زیادی دارند، ولی هیچ‌کدام نمی‌توانند جایگزین دیگری شوند. در بخش بعدی، درباره کاربردهای هر دو زبان توضیح می‌دهیم تا بتوانید تشخیص دهید کدام‌یک بیشتر به کارتان می‌آید.

کاربرد جاوا و جاوا اسکریپت چیست؟

از نظر کاربرد، جاوا و جاوا اسکریپت تفاو‌ت‌های ساختاری با هم دارند. در این بخش تفاوت کاربردهای هر کدام از این زبان‌های برنامه‌نویسی را بررسی می‌کنیم.

با جاوا چه کارهایی می‌توان انجام داد؟

اینکه جاوا در سال ۱۹۹۵ توسعه داده شده است، به‌هیچ عنوان به این معنی نیست که استفاده از آن دیگر منسوخ شده یا در بازار کار نیازی به آن وجود ندارد. جاوا همچنان یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی در حوزه تخصصی خودش است. اگر به دنبال آموزش جاوا از ابتدا تا سطح پیشرفته هستید، دوره آموزش جاوا فناپ‌کمپس می‌تواند بهترین گزینه برایتان باشد. در این دوره، شما تحت نظر متخصصین مجرب، تمام جنبه‌های این زبان برنامه‌نویسی را یاد می‌گیرید. این دانش به شما کمک می‌کند پروژه‌هایتان را با درک و آگاهی کامل پیش ببرید.

اگر می‌خواهید بدانید زبان برنامه‌نویسی جاوا برای چه کارهایی استفاده می‌شود و چرا برنامه‌نویسان آن را دوست دارند؟ مقاله «کاربرد زبان برنامه نویسی جاوا چیست؟» را بخوانید و با دنیای جذاب این زبان آشنا شوید.

۱. توسعه اپلیکیشن‌های اندروید

یکی از مهم‌ترین کاربردهای جاوا، توسعه اپلیکیشن‌های اندرویدی است. هرچند در سال‌های اخیر زبان‌هایی مثل Kotlin هم وارد میدان شده‌اند، ولی هنوز بخش زیادی از کدهای اپلیکیشن‌های اندروید با جاوا نوشته می‌شود. چرا؟ چون جاوا توسط گوگل به‌عنوان زبان اصلی توسعه‌ی اندروید انتخاب شد و بسیاری از ابزارهای توسعه، کتابخانه‌ها و داکیومنت‌های رسمی هم بر پایه آن طراحی شده‌اند.

اگر می‌خواهید وارد دنیای موبایل شوید و روی اندروید کار کنید، باید با کاربرد جاوا در این زمینه آشنا شوید. همچنین باید تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت را بدانید، چون بعضی‌ها فکر می‌کنند جاوا اسکریپت می‌تواند به‌طور مستقیم برای ساخت اپلیکیشن‌های اندرویدی استفاده شود، درحالی‌که این دو زبان از نظر اجرا و ساختار کاملاً متفاوت هستند.

۲. ساخت نرم‌افزارهای سازمانی

جاوا زبان محبوبی برای طراحی نرم‌افزارهای پیچیده در شرکت‌های بزرگ مثل سیستم‌های مدیریت منابع انسانی، مالی، فروش و زنجیره تامین است. دلیل اصلی استفاده از جاوا در این سیستم‌ها، پایداری بالا، توانایی رشد و استفاده از فریم‌ورک‌هایی مثل Spring است که توسعه و نگهداری این نرم‌افزارها را آسان‌تر می‌کند.

در پروژه‌های سازمانی، امنیت، سرعت و توانایی اتصال به سیستم‌های مختلف بسیار مهم هستند. جاوا به دلیل ساختار شی‌گرا و ابزارهای قدرتمندی که دارد، این نیازها را برطرف می‌کند. در اینجا تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت مشخص می‌شود؛ چون جاوا اسکریپت بیشتر برای سمت کاربر (کلاینت) استفاده می‌شود و برای پروژه‌های سازمانی انتخاب اصلی نیست.

۳. توسعه اپلیکیشن‌های دسکتاپ

جاوا در ساخت اپلیکیشن‌های دسکتاپی که در مکان‌هایی مثل بانک‌ها، بیمارستان‌ها یا آموزشگاه‌ها استفاده می‌شوند، کاربرد زیادی دارد. کتابخانه‌هایی مثل JavaFX یا Swing به برنامه‌نویسان کمک می‌کنند تا رابط‌های کاربری جذاب و کاربرپسند بسازند. برخلاف تصور بسیاری که جاوا را فقط در بخش‌های بک‌اند یا اندروید می‌بینند، این زبان در ساخت نرم‌افزارهایی با رابط کاربری کامل هم عملکرد خوبی دارد.

۴. برنامه‌نویسی سمت سرور (Back-End)

جاوا یکی از بهترین زبان‌ها برای ساخت بخش بک‌اند (Back-End) سایت‌ها و سیستم‌های آنلاین است. فریم‌ورک‌هایی مثل Spring Boot به شما کمک می‌کنند برنامه‌هایی سریع، مقیاس‌پذیر و امن بسازید. چون جاوا مستقل از پلتفرم است، می‌توانید آن را روی سرورهای مختلف اجرا کنید که این مزیت بزرگی در طراحی نرم‌افزارهای مدرن است.

اگرچه جاوا اسکریپت با Node.js هم برای توسعه‌ی بک‌اند استفاده می‌شود، ولی بسیاری از پروژه‌های بزرگ هنوز جاوا را ترجیح می‌دهند، به‌ویژه در مواردی که به امنیت و پایداری بالاتری نیاز دارند. این نکته می‌تواند به شما کمک کند تصمیم بهتری بین این دو زبان بگیرید و تفاوت‌های‌شان را بهتر درک کنید.

۵. توسعه سیستم‌های تعبیه‌شده (Embedded Systems)

جاوا یکی از کاربردهای جالب خود را در سیستم‌های تعبیه‌شده (Embedded Systems) (مثل خودپردازها، دستگاه‌های فروش، تجهیزات پزشکی و لوازم خانگی هوشمند) دارد. 

برای این کار، فریم‌ورک‌هایی مثل Java ME و MicroEJ ساخته شده‌اند. در این سیستم‌ها، پایداری، مصرف کم منابع و امکان اجرا روی پلتفرم‌های مختلف بسیار مهم است و جاوا این ویژگی‌ها را دارد. درحالی‌که جاوا اسکریپت به‌دلیل وابستگی به مرورگر یا محیط‌هایی مثل Node.js در این زمینه کاربرد ندارد. این موضوع، به‌خوبی تفاوت میان جاوا و جاوا اسکریپت را نشان می‌دهد.

کاربردهای جذاب و هیجان‌انگیز جاوا اسکریپت

در دنیای وب امروزی، کمتر زبانی مثل JavaScript به اندازه‌ این زبان پرکاربرد و معروف است. در ابتدا فقط برای ایجاد صفحات وب داینامیک طراحی شده بود، ولی به مرور زمان کاربردهای زیادی پیدا کرد و امروز در بیشتر بخش‌های توسعه نرم‌افزار استفاده می‌شود. اگر می‌خواهید بدانید یادگیری زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت را از کجا باید شروع کنید، حتماً مقاله پیش‌نیازهای یادگیری جاوا اسکریپت در بلاگ فناپ‌کمپس را بخوانید.

۱. توسعه رابط کاربری وب (Frontend Development)

جاوا اسکریپت بیشتر برای ساخت رابط کاربری سایت‌ها استفاده می‌شود. با کمک آن، تعاملات کاربر با صفحه، نمایش داده‌ها، انیمیشن‌ها و ریسپانسیو بودن اجزا انجام می‌شود.

 مثلاً وقتی روی یک دکمه کلیک می‌کنید، اطلاعات فرم بدون اینکه صفحه بارگذاری شود به سرور فرستاده می‌شود. این یکی از قابلیت‌های خاص جاوا اسکریپت محسوب می‌شود، ولی کاربردهای آن بیشتر از این مثال‌ها است.

با پیشرفت فریم‌ورک‌ها و کتابخانه‌هایی مثل React ،Vue و Angular، استفاده از جاوا اسکریپت در سمت کاربر حتی بیشتر شده و حالا می‌توان وب‌اپلیکیشن‌های پیچیده و سریع ساخت که نیاز به بارگذاری مجدد صفحه نداشته باشند.

 یکی از تفاوت‌های اصلی جاوا و جاوا اسکریپت هم همین است؛ جاوا بیشتر در سمت سرور یا اپلیکیشن‌های بزرگ استفاده می‌شود، درحالی‌که جاوا اسکریپت تمرکز زیادی روی تجربه کاربری دارد.

۲. توسعه سمت سرور با Node.js

در گذشته، جاوا اسکریپت فقط در مرورگرها اجرا می‌شد، ولی با معرفی Node.js در سال ۲۰۰۹، این زبان به دنیای سرورها وارد شد. 

حالا یکی از رایج‌ترین روش‌های ساخت بک‌اند استفاده از جاوا اسکریپت با Node.js است. از ساخت API و پردازش فایل گرفته تا ارتباط با پایگاه داده و ساخت سرورهای HTTP، همه با Node.js ممکن است. این پیشرفت باعث شد تا جاوا اسکریپت از محدودیت‌های قدیمی‌اش عبور کرده و با زبان‌هایی مثل جاوا، پایتون و PHP رقابت کند. 

برای مقایسه جاوا را با جاوا اسکریپت باید بگوییم Node.js برای پروژه‌های سبک‌تر، سریع‌تر و Real-Time مناسب است، درحالی‌که جاوا بیشتر در پروژه‌های بزرگ و پیچیده استفاده می‌شود.

همچنین اگر می‌خواهید بدانید جاوا اسکریپت چه فرقی با زبان برنامه‌نویسی پایتون دارد، مقاله مقایسه جاوا اسکریپت و پایتون از بلاگ فناپ‌کمپس را مطالعه کنید.

۳. توسعه اپلیکیشن‌های موبایل کراس‌پلتفرم

یکی از ویژگی‌های جذاب جاوا اسکریپت این است که می‌توان با استفاده از آن اپلیکیشن‌های موبایل برای اندروید و iOS را همزمان ساخت. 

فریم‌ورک‌هایی مثل React Native ،Ionic و NativeScript به شما کمک می‌کنند یک‌بار کدنویسی کنید و اپلیکیشن‌تان روی هر دو سیستم‌عامل اجرا شود.

 این ویژگی برای تیم‌های کوچک یا استارتاپ‌هایی با بودجه محدود می‌تواند بسیار مفید باشد، چون نیاز به دو تیم جداگانه برای توسعه اندروید و iOS را از بین می‌برد.

 این یکی از تفاوت‌های اصلی جاوا و جاوا اسکریپت است: جاوا فقط برای اندروید استفاده می‌شود، ولی جاوا اسکریپت با ابزارهای کراس‌پلتفرم می‌تواند روی هر دو سیستم‌عامل کار کند.

۴. توسعه بازی‌های تحت وب

بازی‌های آنلاین ساده تا بازی‌های دوبعدی پیشرفته، همه می‌توانند با استفاده از JavaScript ساخته شوند. با کمک کتابخانه‌هایی مثل Phaser.js یا Pixi.js، می‌توان بازی‌هایی طراحی کرد که بدون نیاز به نصب، به‌طور مستقیم در مرورگر اجرا شوند. همچنین با ترکیب WebGL و JavaScript، ساخت بازی‌های سه‌بعدی هم امکان‌پذیر شده است.

جاوا اسکریپت به‌خوبی با نیازهای بازی‌سازی مانند سرعت و تعامل در محیط‌های کم‌حجم و بدون وابستگی به سیستم‌عامل هماهنگ است. این نوع بازی‌ها به‌خصوص برای پلتفرم‌های آموزشی یا تبلیغاتی مناسب هستند. برخلاف جاوا که برای ساخت بازی‌های پیچیده و با منابع زیاد بهترین انتخاب است، JavaScript برای ساخت بازی‌های ساده و سریع گزینه‌ بهتری محسوب می‌شود.

۵. توسعه افزونه‌ها و ابزارهای مرورگر

یکی از کاربردهای کمتر شناخته‌شده جاوا اسکریپت، ساخت افزونه‌های مرورگر است. افزونه‌هایی مثل AdBlock ،Grammarly یا ابزارهای توسعه‌دهنده (DevTools) با استفاده از JavaScript ساخته می‌شوند. این زبان به شما اجازه می‌دهد از APIهای داخلی مرورگر استفاده و تجربه مرورگر را شخصی‌سازی کنید.

چون مرورگرها محل اصلی اجرای JavaScript هستند، ساخت چنین ابزارهایی با این زبان کاملاً منطقی است. ولی جاوا این قابلیت‌ها را ندارد و برای ساخت افزونه مناسب نیست. این تفاوت ظاهراً ساده بین جاوا و جاوا اسکریپت به وضوح نشان می‌دهد که چرا باید تفاوت‌های این دو زبان را به درستی درک و براساس نیاز خود انتخاب کنید.

جاوا یا جاوا اسکریپت؛ کدام را انتخاب کنیم؟

تا اینجا تفاوت‌های جاوا و جاوا اسکریپت و کاربردهای هرکدام را بررسی کردیم. . حالا باید تصمیم بگیرید کدام‌یک را برای یادگیری انتخاب کنید. چند نکته مهم وجود دارد که به شما در این تصمیم‌گیری کمک می‌کند:

• برای توسعه اپلیکیشن‌های اندروید به‌صورت حرفه‌ای، جاوا انتخاب مناسب‌تری است؛ زیرا به‌طور رسمی توسط Android SDK پشتیبانی می‌شود.
• با وجود فریم‌ورک‌هایی مثل React و Vue، جاوا اسکریپت برای ساخت رابط‌های کاربری وب تعاملی مثل SPA یا صفحات ریسپانسیو، انتخاب بهتری است.
• برای شروع سریع برنامه‌نویسی و مشاهده سریع نتایج در مرورگر، جاوا اسکریپت گزینه‌ مناسب‌تری است.
• برای آشنایی عمیق با مفاهیم شی‌گرایی، ساختار کلاس‌ها و معماری نرم‌افزار، یادگیری جاوا توصیه می‌شود.
• برای ساخت بازی‌های آنلاین یا گرافیک‌های تعاملی، جاوا اسکریپت به‌دلیل پشتیبانی از WebGL و کتابخانه‌های مربوط به بازی‌سازی گزینه بهتری است.
• برای ساخت اپلیکیشن‌های موبایل که روی هر دو سیستم‌عامل اندروید و iOS کار کنند، جاوا اسکریپت با استفاده از ابزارهایی مثل React Native یا Ionic انتخاب مناسب و اقتصادی است.
• برای طراحی افزونه‌های مرورگر و ابزارهای سمت کاربر، تنها جاوا اسکریپت قابلیت اجرا و دسترسی به APIهای مرورگر را دارد.

جدول زیر تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت را به‌صورت خلاصه نشان می‌دهد:

ویژگی	جاوا (Java)	جاوا اسکریپت (JavaScript)
محیط اجرا	ماشین مجازی جاوا (JVM) روی سیستم‌عامل‌های مختلف	مرورگر وب یا محیط‌های مبتنی بر Node.js
کاربرد اصلی	توسعه اپلیکیشن‌های اندروید، سیستم‌های سازمانی و بک‌اند	توسعه رابط کاربری وب، اپلیکیشن‌های تحت وب، افزونه‌ها و اپ‌های کراس‌پلتفرم
ساختار تایپ داده‌ها	استاتیک و قوی (Strongly Typed)	داینامیک و ضعیف (Loosely Typed)
یادگیری و شروع اولیه	نسبتاً دشوارتر و نیازمند درک مفاهیم عمیق برنامه‌نویسی	آسان‌تر برای شروع، به‌خصوص برای توسعه‌دهندگان وب
بازار کار سازمانی	مناسب برای شرکت‌های بزرگ و پروژه‌های مهندسی	مناسب برای فریلنس، تیم‌های استارتاپی و پروژه‌های سریع
مناسب برای اپلیکیشن موبایل	بله (اندروید با Android SDK)	بله (با React Native و ابزارهای کراس‌پلتفرم)
مناسب برای پروژه‌های Frontend	خیر	بله
مناسب برای پروژه‌های Backend	بله، به‌ویژه در سیستم‌های پیچیده و مقیاس‌پذیر	بله، به‌ویژه برای APIهای سبک و اپلیکیشن‌های Real-Time با Node.js
مناسب برای بازی و گرافیک وب	محدود (بیشتر در بازی‌های دسکتاپ یا Android)	مناسب برای بازی‌های تحت وب با WebGL و کتابخانه‌های گرافیکی
مناسب برای افزونه مرورگر	خیر	بله
تفاوت کلیدی	ساختار قوی، اجرا روی JVM، مناسب برای نرم‌افزارهای پایدار	سبک‌تر، اجرا در مرورگر، مناسب برای صفحات پویا و تعاملی

اگر تصمیم خود را گرفته‌اید و می‌خواهید قدم در راه یادگیری برنامه‌نویسی بگذارید، دوره آموزشی جاوا فناپ کمپس می‌تواند انتخاب هوشمندانه‌ای باشد. این دوره با آخرین متدهای آموزشی روز دنیا و به‌صورت پروژه‌ محور و کاملاً تخصصی تولید شده است. 

پایان مقایسه جاوا و جاوا اسکریپت، آغاز انتخاب

تفاوت‌های میان جاوا و جاوا اسکریپت، با وجود شباهت‌های اسمی‌شان، بسیار گسترده است. این دو زبان از نظر ساختار و کاربرد، تفاوت‌های زیادی با هم دارند. در این مقاله از بلاگ فناپ کمپس،این دو زبان برنامه‌نویسی را مقایسه کردیم. این اطلاعات می‌تواند در تصمیم‌گیری شما برای انتخاب یکی از آن‌ها به عنوان زبان شروع یادگیری کمک کند.

سوالات پرتکرار درباره جاوا و جاوا اسکریپت

وقتی تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت را بررسی می‌کنیم، ممکن است سوالات زیادی برای‌تان پیش بیاید. در ادامه به چند سوال رایج پاسخ می‌دهیم: